Mýrdalsjökull, jökulhvel, hæst 1480 m, um 701km2. Út frá honum ýmsir skriðjöklar, m.a. Kötlujökull fram á Mýrdalssand. Í Mýrdalsjökli er eldstöðin Katla sem gosið hefur 16 sinnum svo sögur fari af og fylgja gosum hennar ægileg jökulhlaup yfir Mýrdalssand. Þjóðsagan segir að Katla hafi heitið matselja ein á Þykkvabæjarklaustri. Var hún forn í skapi og átti brók gædda þeirri náttúru að hver sem í henni var þreyttist aldrei á hlaupunum. Sauðamaður á staðnum, Barði, brá sér eitt sinn í brók Kötlu er hún var fjarverandi með ábóta í veislu. Þegar hún varð þess vísari að Barði hafði gripið brókina, kæfði hún hann í sýrukeri í karldyrum. Áður en upp kæmist um vorið tók hún brók sína og hljóp norðvestur til jökulsins og hvarf í hann. Skömmu seinna kom hlaup þaðan sem nú heitir Kötlugjá.