Hólar, mestur sögustaður Norðurlands og segja Skagfirðingar enn „heim að Hólum“. Biskupssetur 1106–1798, latínuskóli frá siðaskiptum til 1802, prentsmiðja um nær sama tíma. Var þá höfuðstaður Norðurlands. Margir merkismenn hafa setið þar á biskupsstóli, svo sem Jón Ögmundsson (1052?–1121) 1106–21, Jón Arason (1484–1550) 1524–50 og Guðbrandur Þorláksson (1541–1627) 1571–1627. Guðbrandur var listfengur, skar út og smíðaði, en mestur var orðstír hans fyrir bókagerð og þýðingar. Mesta stórvirki hans er biblía sú sem við hann er kennd, Guðbrandsbiblía, sem talin er hafa haft afgerandi áhrif á varðveislu íslenskrar tungu. Dómkirkjan úr sandsteini úr Hólabyrðu. Vígð 1763 og endurvígð 1988 eftir gagngera viðgerð. Elsta steinkirkja landsins. Séra Benedikt Vigfússon reisti árið 1860 torfbæ, Nýjabæ, ofarlega í túninu. Friðlýstur og hluti af húsasafni Þjóðminjasafns Íslands síðan 1956 er hann var tekinn á fornleifaskrá. Auðunarstofa, sem stóð á Hólum á 14.–18. öld, hefur verið endurreist í trjálundi, stokka– og stafahús með torfþaki. Á Hólum hafa söguminjar verið merktar. Fornleifarannsóknir hafa farið fram á biskupsstólnum Hólum en einnig við Kolkuós, fyrrum höfn Hólabiskupa og landnámshöfn. Talið er að Elínarhólmi, sem er úti fyrir landi, hafi jafnvel verið landfastur og þannig myndað góða hafnaraðstöðu. Meðal þess sem fundist hefur þarna er talið hafa verið smiðja þar sem járnframleiðsla fór fram. Þar er grunn– og bændaskóli. Hólahátíð hefur verið haldin frá 1950. Á sumrin er einnig boðið uppá „Draugarölt“ og „Náttúrurölt“ öðru hverju.